Şam’da Dürziler Ayakta: Çatışmaların Nedeni Ne? İsrail Neden Müdahil Oldu?

Şam Kırsalında Çatışmaların Odağındaki Dürziler Kimdir?

Şam’da Dürziler Ayakta

Tarih: 4 Mayıs 2025Hazırlayan: Vatandaş Erdal

Suriye'nin başkenti Şam'ın kırsalında patlak veren çatışmalar, gözleri yeniden Dürzi toplumuna çevirdi. 29 Nisan'da Dürziler ile Sünni silahlı gruplar arasında başlayan gerginliğin fitilini, sosyal medyada yayılan ve Muhammed Peygamber’e hakaret içerdiği öne sürülen bir ses kaydı ateşledi. Kaydın Dürzi bir din adamına ait olduğu iddiaları ise olayların seyrini daha da karmaşık hale getirdi.

gece suriye

Çatışmalar ilk olarak Dürzilerin yoğun yaşadığı Ceramana kasabasında başladı ve kısa sürede Sahnaya kentine sıçradı. Suriye İçişleri Bakanlığı, olayların “nefret söylemleri ve sosyal medya tahrikleriyle” geliştiğini duyurdu.

#Şam’da Dürziler Ayakta

Suriye Ordusu ve İsrail Devrede

Yaşanan şiddet olayları sonrasında Suriye hükümeti bölgeye yüzlerce asker ve ağır teçhizat gönderdi. İsrail ise, “Dürzileri koruma sorumluluğu” gerekçesiyle 30 Nisan’da Sahnaya’ya hava saldırısı düzenledi. Başbakan Binyamin Netanyahu, Suriye'ye güçlü bir mesaj gönderdiklerini belirtti:

“Dürzilere yönelik her türlü tehdide karşı koyacağız.”

Tarihsel Arka Plan: Dürziler Kimdir?

Dürzilik, 11. yüzyılda Şii İsmaililik mezhebinden türeyen ezoterik bir inanç sistemidir. Dürziler Suriye, Lübnan, İsrail, Ürdün ve Golan Tepeleri'nde yaşamaktadır. Suriye'de özellikle Süveyda Vilayeti ve Şam çevresinde yoğun nüfusa sahip olan topluluk, uzun yıllar boyunca inançlarını gizli tutarak varlıklarını sürdürmüştür.

Siyasi olarak çoğunlukla tarafsız kalmaya çalışan Dürziler, tarih boyunca hem Osmanlı İmparatorluğu’na karşı isyanlar çıkardı hem de Fransız işgaline karşı mücadelede ön saflarda yer aldı. Suriye iç savaşında ise büyük oranda Beşar Esad yönetimine sadık kaldılar.

Yeni Yönetimle Gerilim: Geçiş Süreci Tehlikede mi?

Beşar Esad sonrası geçici Devlet Başkanı olan Ahmed eş-Şera, azınlık grupları koruyacağı sözü vermişti. Ancak son günlerde Şam kırsalında yaşananlar ve Akdeniz kıyısında yüzlerce Alevi sivilin öldürüldüğü saldırılar bu sözlerin inandırıcılığını zayıflattı.

Dürzilerin ruhani liderlerinden Şeyh Hikmet el-Hicri, “devletin kendi halkını aşırılıkçılar aracılığıyla öldürmesini kabul edemeyiz” açıklamasıyla yeni yönetime karşı açık güvensizlik belirtti.

Dürziler’in Geleceği Belirsiz

Dürziler bugün hâlâ kendi bölgelerinde silahlı yerel komiteler aracılığıyla güvenlik sağlamaya çalışıyor. Ancak hem İsrail’in hamleleri hem de yeni Suriye yönetiminin tutumu, bu kapalı ve kadim topluluğun geleceğini büyük ölçüde belirsiz kılıyor.

3 Mayıs 2025 tarihi itibarıyla, Suriye'nin başkenti Şam'ın güneyindeki kırsal bölgelerde yaşanan çatışmalar Dürzi toplumunu yeniden manşetlere taşıdı. Olaylar, 29 Nisan'da bir ses kaydının yayımlanmasıyla başladı. Muhammed Peygamber'e hakaret içeren bu kaydın Dürzi bir din adamına ait olduğu iddia edildi, ancak şahıs bunu kesin şekilde reddetti.

Suriye İçişleri Bakanlığı'na göre çatışmalar, sosyal medyada yayılan nefret söylemleri ve tahriklerle tetiklendi. İlk olarak Dürzilerin yoğun olarak yaşadığı Ceramana kasabasında başlayan gerilim, kısa sürede komşu Sahnaya kentine sıçradı. Suriye hükümeti, çatışma bölgelerine yüzlerce asker ve ağır teçhizat sevk etti.

Dürziler Kimdir?

Dürziler, 11. yüzyılda İsmaililik mezhebinden ayrılarak kendi dini yolunu oluşturan bir topluluktur. Dürziliğin adı, bu inancı yaymaya çalışan Muhammed bin İsmail el-Derezi'den gelir. Dürziler, Suriye'nin yanı sıra Lübnan, Ürdün, İsrail ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde yaşamaktadır.

Suriye'deki Dürziler özellikle Şam’ın güneyindeki Süveyda Vilayeti'nde yoğunlaşmıştır. Ancak ülkede başka bölgelerde de Dürzi köyleri bulunur. Yüzyıllar boyunca dini kimliklerini korumak için kapalı bir toplum yapısı sürdürmüşlerdir. İnançlarına derin bağlılık gösteren sınırlı sayıda birey dini törenlere ve yazıtlara erişebilir.

Dürziler Neden Hedefte?

Suriye iç savaşında tarafsız kalmaya çalışan Dürziler, genellikle kendi bölgelerini savunmak için yerel milisler kurdu. Ancak 2024'ün sonlarında, geçici hükümetin başına gelen Ahmed eş-Şera, azınlıkları koruyacağı sözü vermesine rağmen, Alevi bölgelerinde yaşanan sivil katliamlar bu vaadin güvenilirliğini sarstı.

29 Nisan'daki olayların ardından, İsrail de dahil oldu. İsrail, "Dürzi topluluğunu koruma sorumluluğumuz var" diyerek Sahnaya bölgesine hava saldırısı düzenledi. Başbakan Netanyahu, Şam'ın güneyine güç yığılmasına izin vermeyeceklerini açıkladı.

Dürzi Liderler ve Toplumun Tavrı

Topluluğun üç ruhani lideri bulunmaktadır: Şeyh Hikmet el-Hicri, Şeyh Hamud el-Hanavi ve Şeyh Yusuf Carbu. Askeri liderler arasında Laith Al-Balaous ve Süleyman Abdülbaki öne çıkıyor. Dürzilerin çoğu Esad rejimine sadıktı çünkü Esad’ın devrilmesi durumunda radikal unsurların azınlıkları hedef alacağından endişe ediliyordu.

Ancak 2023’ten itibaren bazı Dürziler, dini liderlerinin desteğiyle rejime karşı protestolar başlattı. Bu protestolar özellikle Süveyda’daki Sultan el-Atraş türbesi civarındaki Karama Meydanı’nda yoğunlaştı.

İnsan Hakları İhlalleri ve Gelecek Belirsizliği

Syrians for Truth and Justice adlı örgüt, 2012-2022 arasında İdlib gibi bölgelerde Dürzilere karşı 53 kaçırma ve çok sayıda dini baskı olayını belgeledi. Kaçırmalardan 23’ünün HTŞ tarafından gerçekleştirildiği bildirildi. Mal ve mülke el koyma, yıldırma ve dini baskı gibi ciddi ihlaller rapor edildi.

Şeyh Hikmet el-Hicri, Ocak ayında yaptığı açıklamada yeni hükümete diyalog çağrısında bulundu. Ancak Mart ayında Ceramana'da yaşanan çatışmalar, bu ilişkinin test edildiği ilk an olarak kayda geçti. Nisan sonunda Alevi bölgelerinde yaşanan sivil katliamlar sonrasında ise El-Hicri açıkça "bu hükümete artık güvenmiyoruz" açıklaması yaptı.

Sonuç: Dürziler Arada Kalmış Bir Topluluk mu?

Suriye'deki Dürziler hem rejimle hem de silahlı muhaliflerle mesafeli bir duruş sergilemeye çalışırken, her iki tarafın da baskısına maruz kalıyor. Şam kırsalındaki son olaylar, Dürzi toplumunun bir kez daha hedef haline gelmesine neden oldu. Golan Tepeleri'ndeki protestolar ve İsrail’in askeri müdahalesi ise bölgedeki uluslararası gerilimi daha da artırmış durumda.

Dürziler için gelecek, hâlâ belirsizliklerle dolu. Yeni yönetimin bu azınlığı gerçekten koruyup koruyamayacağı ise önümüzdeki günlerde netleşecek.

Şam’da Dürziler Ayakta